از دیگر قوانین تصویب شده در زمینه حمل و نقل هوایی، کنوانسیون ورشو می باشد که در تاریخ 12 اکتبر سال 1929 توسط نمایندگان تام الاختیار چند کشور نوشته شده است این کنوانسیون در پنج فصل و 41 ماده تنظیم شده است که درباره هر نوع حمل و نقل بین المللی اشخاص و لوازم شخصی یا کالا که توسط هواپیما و در ازاء دریافت کرایه و یا حتی مجانی توسط یک متصدی حمل و نقل هوایی انجام می شود، می باشد.
این کنوانسیون به طور خلاصه به بررسی اسناد حمل و نقل شامل بلیط مسافر و بارنامه هوایی می پردازد مثلاً بیان می کند که این اسناد باید دارای چه بخش ها و چه مشخصاتی باشند از قبیل تاریخ و محل صدور، مبدا و مقصد و. . . است در بخش دیگر به بررسی مسئولیت متصدی حمل و نقل می پردازد و بیان می کند که در صورت بروز خسارت برای کالاها و یا مسافران، متصدی حمل و نقل هوایی چه وظایفی بر عهده خواهد داشت و در پایان هم به قوانین و مقررات مربوط به حمل ونقل مختلط (حمل و نقلی که بخشی از آن به صورت هوایی و بخش دیگر از طریق غیر هوایی انجام شود) و مقررات عمومی و نهایی می پردازد.
پس از چند سال در تاریخ 28 سپتامبر 1955 پروتکلی به نام پروتکل لاهه مورد تصویب قرار می گیرد که به اصلاح برخی قسمت های کنوانسیون ورشو می پردازد. که طی یک ماده واحد مصوب سال 1354 کشور ایران به کنوانسیون ورشو و پروتکل لاهه می پیوندد و اجازه تسلیم اسناد الحاق شده آن به کشور داده می شود.
ماده واحده
کنوانسیون 12 اکتبر 1929 ورشو مربوط به یکسان کردن برخی ازمقررات حمل ونقل هوائی بین المللی مشتمل بر مقدمه و 4 ماده و یک پروتکل.
کنوانسیون 18 سپتامبر 1961 گوادالاخارا – متمم کنوانسیون ورشو در مورد یکسان کردن برخی از مقررات مربوط به حمل و نقل طرف قرارداد انجام گردیده است مشتمل بر یک مقدمه و 18 ماده.
پروتکل 8 مارس 1971 گواتمالا برای اصلاح کنوانسیون مربوط به یکسان کردن برخی از مقررات حمل و نقل بین المللی امضاء شده در ورشو به تاریخ 12 اکتبر 1929 اصلاح شده به موجب پروتکل منعقد شده در لاهه به تاریخ 28 سپتامبر 1955 مشتمل بر یک مقدمه و ماده 26 ماده تصویب و انجام تسلیم اسناد الحاق آن داده می شود.
با اذغان به اینکه وضع مقررات یکسان در مورد شرایط حمل و نقل هوایی بین المللی از نظر اسناد استفاده در این نوع حمل و نقل از نظر مسئولیت متصدی حمل ونقل حائز کمال سودمندی است. بدین منظور نمایندگان تام الاختیار خود را تعیین کردند و کنوانسیون ذیل را تهیه و امضاء نمودند
فصل اول – موضوع و تعاریف
ماده 1
1. این کنوانسیون در مورد هر نوع حمل و نقل بین المللی اشخاص و لوازم شخصی یا کالا توسط هواپیما و در ازاء دریافت کرایه صورت گیردو همچنین هر نوع حمل و نقل مجانی که توسط یک متصدی حمل و نقل هوائی انجام پذیرد – اجرا می شود :
2. از لحاظ ان کنوانسیون منظور از اصلاح ((حمل و نقل بین المللی)) هر نوع حمل و نقلی است که در مبدأ و مقصد حمل و نقل تعیین می شود (ولو اینکه انقطاعی در حمل و نقل واقع گردد یا – تعویض وسیله نقلیه معمول شود یا نه)در سرزمین دو طرف متعاهد معظم واقع باشد و یا در صورتی که در سرزمین یک طرف متعاهد معظم باشد – در سرزمینی که تحت سلطه (حاکمیت) یا سیادت (سوزرنته) یا قیومت یا افتدار قدرت دیگری واقع است (حتی در صورتی که قدرت مزبور از متعاهدین کنوانسیون نباشد) – توقفی برای آن 1ییش بینی شده باشد.
3. از لحاظ این کنوانسیون حمل و نقلی که متوالیاً توسط چند متصدی حمل و نقل هوایی صورت می گیرد. چنانچه طرفین آن را یک عمل واحد بدانند – به منزله حمل و نقل واحدی تلقی خواهد شد اعم از اینکه حمل و نقل مزبور طبق یک قرارداد واحد مورد توافق طرفین انجام شده باشد یا طبق چند قرارداد این حمل و نقل بعلت اینکه یک یا چند قرارداد آن تماماً در سرزمینی که تحت حاکمیت (سلطه) یا سیادت یا اقتدار یک طرف متعاهد معظم واحد انجام گیرد جنبه بین المللی خود را از دست نخواهد داد.
ماده 2
1. این کنوانسیون در مورد حمل و نقلهائی که توسط دولت یا سایر اشخاص حقوقی عمومی که تحت شرایط پیش بینی شده در ماده 1 صورت گیرد قابل اجراست.
2. حمل ونقلهائی که طبق مقررات کنوانسیونهای پستی بین المللی انجام می شود مشمول این کنوانسیون نیستند.
فصل دوم – اسناد حمل ونقل
بخش اول – بلیط مسافر
ماده 3
1. متصدی حمل ونقل برای مسافر بایستی بلیط حاوی نکات ذیل صادر نماید :
الف – محل و تاریخ صدور.
ب – نقاط مبدا و مقصد.
ج – توقفهای پیش بینی شده – به شرط آن که متصدی حمل و نقل در صورت لزوم مجاز باشد محل آنرا تغییر دهد بدون آنکه اعمال این حق جنبه بین المللی حمل ونقل را نفی نماید.
د – نام و نشانی متصدی یا متصدیان حمل و نقل.
ه – شرحی مبنی بر اینکه حمل و نقل مزبور مشمول مقررات مربوط به مسئولیت مقرر در این کنوانسیون می باشد.
2. همراه نداشتن بلیط یا منطبق نبودن آن با مقررات یا گم شدن آن در وجود یا اعتبار قرارداد حمل ونقل که در حال مشمول مقررات کنوانسیون حاضر است تأثیری نخواهد داشت معهذا هرگاه متصدی حمل ونقل مسافری را بدون تسلیم بلیط مسافرت بپذیرد نمی توانند به مقررات این کنوانسیون که متصدی حمل و نقل را یا از مسئولیت مبری و یا مسئولیت او را محدود می کند – استناد نماید.
بخش دوم – رسید لوازم شخصی
ماده 4
1. متصدی حمل ونقل باید برای حمل لوازم شخصی – باستثنای اشیا کوچک شخصی که خود مسافر نگهداری می کند – رسید صادر و تحویل نماید.
2. رسید لوازم شخصی در دو نسخه تنظیم می شود یک نسخه برای مسافر و نسخه دیگر برای متصدی حمل ونقل.
3. رسید لوازم شخصی شامل مشخصات ذیل خواهد بود :
الف – محل و تاریخ صدور.
ب – نقا ط مبدا و مقصد.
ج – نام ونشانی متصدی یا متصدیان حمل ونقل.
د – شماره بلیط مسافر.
ه – تذکر این نکته که لوازم شخصی به دارنده رسید مزبور تحویل داده خواهد شد.
و – تعداد و وزن بسته ها.
ز – مبلغ ارزش اظهار شده طبق بند 2 ماده 22.
ح – ذکر این نکته که حمل ونقل مشمول مقررات مربوط به مسئولیت – مصرحه در این کنوانسیون – می باشد.
4. همراه نداشتن رسید – عدم تطبیق با مقررات یا گم شدن آن – تأثیری در وجود یا اعتبار قرارداد حمل و نقل – که در هر حال مشمول مقررات این کنوانسیون خواهد بود نخواهد داشت–. معهذا هر گاه متصدی حمل ونقل لوازم شخصی را بدون تسلیم بپذیرد یا چنانچه رسید این لوازم فاقد مشخصات مشروحه در بندهای د- ز- ح مذکور در فوق باشد نمی تواند به مقررات این کنوانسیون که متصدی حمل ونقل را از مسئولیت مبری یا مسئولیت او را محدودد میکند – استناد نماید.
بخش سوم – بارنامه هوائی
ماده 5
1. هر متصدی حمل ونقل می تواند از فرستنده کالا بخواهد سندی تحت عنوان بارنامه هوائی تنظیم و به او تسلیم نماید و هر فرستنده کالا میتواند ار متصدی حمل و نقل بخواهد که سند مزبور را بپذیرد.
2. نبودن بارنامه – عدم تطبیق آن با مقررات یا گم شدن آن – در وجود یا اعتبار قرارداد – که در هر حال با توجه به مفاد ماده 9 مشمول مقررات این کنوانسیون خواهد بود- تأثیری نخواهد داشت.
ماده 6
1. بارنامه هوائی را فرستنده کالا در سه نسخه اصلی تنظیم و همراه کالا تسلیم می نماید.
2. روی نسخه اول باید ذکر شود ((مخصوص متصدی حمل ونقل)) این نسخه باید به امضاء فرستنده کالا برسد. در نسخه دوم باید ذکر شود ((مخصوص گیرنده)) این نسخه باید به امضاء فرستنده و متصدی حمل ونقل برسد و همراه کالا فرستاده شود نسخ سوم به امضامتصدی حمل ونقل می رسدو نام برده آن را پس از قبول کالا به فرستنده تسلیم می دارد.
3. متصد ی حمل و نقل باید در موقع قبول کالا بارنامه را امضا نماید.
4. متصدی حمل و نقل می تواند بارنامه را بجای امضا مهر کند و فرستنده کالا می تواند به جای امضا خطی از امضا چاپی یا مهر استفاده کند.
5. چنانچه متصدی حمل و نقل بنا به درخواست فرستنده بارنامه هوایی را تنظیم نماید فرض بر آن خواهد بود که متصدی حمل ونقل این کار را از طرف فرستنده کالا انجام می دهد مگر آنکه مدرکی خلاف این امر ارائه گردد.
ماده 7
چنانچه تعداد بسته ها بیش از یکی باشد متصدی حمل ونقل کالا حق دارد از فرستنده بخواهد که برای هر بسته بارنامه هوایی جداگانه ای تنظیم نماید.
ماده 8
بارنامه هوایی باید شامل مشخصات ذیل باشد:
الف – محل وتنظیم سند بارنامه
ب – نقاط مبدا و مقصد
ج – نقاط توقف مورد توافق به شرط آنکه متصدی حمل ونقل حق داشته باشد در صورت لزوم نقاط مزبور را تغییر دهد بدون آنکه اعمال این حق جنبه بین المللی حمل ونقل را منتفی سازد.
د – نام و نشانی فرستنده.
ه - نام و نشانی اولین متصدی حمل ونقل.
و – در صورت لزوم نام و نشانی گیرنده.
ز – نوع کالا.
ح – تعداد بسته ها و نوع بسته بندی و علائم مخصوص و شماره آنها.
ط - وزن و مقدار و حجم و ابعاد کالا.
ی – خصوصیات ظاهری کالا و بسته بندی آن.
ک – مبلغ کرایه – در صورتی که مورد توافق قرار گرفته باشد و تاریخ و محل پرداخت آن و شخصیکه باید آن را بپردازد.
ل – در صورتی که قیمت کالا در موقع تحویل آن پرداخت گردد ذکر قیمت کالا و احتمالاً مبلغ هزینه های مترقبه بر آن.
م – مبلغ ارزش اظهار شده طبق بند 2 ماده 22.
ن – تعداد نسخ بارنامه هوایی.
س – اسنادی که برای متصدی حمل ونقل ارسال شده است تا به بارنامه هوایی منضم گردد.
ع – مهلت مقرر برای انجام حمل ونقل و شرحی مختصر درباره مسیری که باید طی شود در صورتی که مطالب قبلاً مورد توافق قرار گرفته شده باشد.
ف – ذکر این نکته که حمل و نقل تابع مقررات مربوط به مسئولیت مقرره در کنوانسیون می باشد.
ماده 9
چنانچه متصدی حمل ونقل کالائی را که برای آن بارنامه هوایی صادر نشده باشد قبول کند یا چنانچه بارنامه صادره حاوی مشخصات مندرج در بندهای الف لغایت ط و نیز بند ف ماده 8 نباشد متصدی حمل ونقل نمی تواند به مقررات این کنوانسیون که او رااز مسئولیت مبری یا مسئولیت او را محدود میکند استناد نماید.
ماده 10
1. فرستنده کالا مسئول صحت و سقم مشخصات و اظهاراتی است که در مورد کالا در بارنامه هوایی قید مینماید.
2. فرستنده کالا مسئول کلیه خسارتی است که متصدی حمل ونقل یا هر شخص دیگر به علت نامنظم بودن یا نادرست بودن یا کامل نبودن مشخصات مذکور و اظهارات او متحمل می گردد.
ماده 11
1. وجود برنامه هوایی دال بر انعقاد قرارداد و قبول کالا و شرایط حمل ونقل می باشد – مگر خلاف آن ثابت شود.
2. اظهارات مندرج در بارنامه هوایی در مورد وزن یا ابعاد و بسته بندی کالا و نیز در مورد تعداد بسته ها تا هنگامی که مدرکی خلاف آن ارائه نگردیده سندیت دارد. اظهارات مربوط به مقدار حجم و خصوصیات کالا نمی تواند علیه متصدی حمل ونقل مورد استفاده قرار گیرد مگر آنکه متصدی حمل ونقل اظهارات مزبور را در خصوص فرستنده کالا مورد رسیدگی قرار داده و مراتب در بارنامه هوایی قید شده باشد و یا این اظهارات مربوط به خصوصیات ظاهری کالا باشد.
ماده 12
1. فرستنده می تواند به شرط اجرای کلیه تعهدات ناشی از قرارداد حمل ونقل، کالا را با پس گرفتن آن در فرودگاه مبدا یا مقصد یا با متوقف کردن آن ضمن فرود در مسیر پرواز یا با تحویل آن چه در مقصد و چه در طی مسیر به شخص دیگری غیر از گیرنده مذکور در بارنامه هوایی یا با تقاضای اعاده آن به فرودگاه مبدا در اختیار خود در آورد. اعمال این حق نباید به متصدی حمل ونقل یا به فرستندگان دیگر خساراتی وارد سازد و فرستنده موظف است هزینه ناشی از اعمال این حق را پرداخت نماید.
2. هرگاه اجرای دستورات فرستنده کالا مقدور نباشد متصدی حمل ونقل باید بلافاصله مراتب را به اطلاع او برساند.
3. چنانچه متصدی حمل ونقل دستورات فرستنده را نسبت به در اختیار گذاشتن کالا بدون در خواست ارائه نسخه ای از بارنامه که به فرستنده تسلیم شده است اجرا نماید.
مسئول جبران خساراتی است که از این جهت متوجه شخصی می گردد که قانوناً بارنامه در دست اوست بدون آنکه به حق متصدی حمل ونقل در مورد جبران خسارات توسط فرستنده لطمه ای وارد آید.
4. حقوق اعطائی به فرستنده از لحطه ای که وظایف گیرنده طبق ماده 13 شروع می گردد خاتمه می یابد. معهذا چنانچه گیرنده از قبول بارنامه یا کالا خوداری نماید و یا دسترسی به او مقدور نباشد فرستنده مجدداً حق خود را نسبت به دراختیار داشتن کالا کسب می نماید.
ماده 13
1. به استثنای موارد مصرحه در ماده قبل گیرنده کالا حق دارد به محض رسیدن کالا به مقصد از متصدی حمل ونقل بخواهد بارنامه هوایی و کالا را در ازای پرداخت هزینه های مربوط و با رعایت شرایط حمل ونقل مندرج در بارنامه هوایی بوی تسلیم نماید.
2. متصدی حمل ونقل مکلف است به محض وصول کالا مراتب را به گیرنده اطلاع دهد مگر آنکه نحوه دیگری مورد توافق واقع شده باشد.
3. چنانچه متصدی حمل ونقل مفقود شدن کالا را قبول نماید یا در صورتی که کالا تا مدت هفت روز پس از انقضای تاریخی که طی آن باید به مقصد برسد – نرسیده باشد گیرنده مجاز است حقوق ناشی از قرارداد حمل ونقل را علیه متصدی حمل ونقل به مورد اجرا بگذارد.
ماده 14
فرستند و گیرنده کالا می توانند هر یک به نام خود به حقوقی که به موجب مواد 12 و 13 به هر یک از آنها تعلق می گیرد استناد کنند خواه این عمل را به نفع خود یا به نفع دیگری انجام دهند مشروط بر اینکه تعهدات مقرره در قرارداد حمل ونقل را اجرا نمایند.
ماده 15
1. مواد 12 و 13 و 14 هیچگونه لطمه ای به روابط فیمابین فرستنده و گیرنده و همچنین به روابط اشخاص ثالثی که حقوق آنها از فرستنده یا گیرنده ناشی می شود وارد نخواهد ساخت.
2. شرایطی که بر خلاف مقررات مواد 12 و13 و 14 باشد بایستی صریحاً در بارنامه قید شود.
ماده 16
1. قبل از تحویل کالابه گیرنده باید اطلاعات و اسنادی را که برای انجام تشریفات گمرکی و پلیسی یا عوارض لازم است در اختیار متصدی حمل و نقل قرارداده و اسناد لازم را به برنامه هوایی منضم کند. فرستنده در برابر متصدی حمل ونقل مسئول هر نوع خساراتی است که از فقدان یا نقض یا خلاف قاعده بودن اطلاعات و اسناد مزبور ناشی شود باستثنای مواردی که خسارات حاصله نتیجه خطای متصدی حمل ونقل یا عاملین او باشد.
2. متصدی حمل ونقل ملزم نیست درباره صحت یا کافی بودن اطلاعات و اسناد مذکور در فوق تحقیق نماید.
فصل سوم – مسئولیت متصدی حمل ونقل
ماده 17
متصدی حمل ونقل مسئول خساراتی است که در صورت فوت یا جرح و یا هر گونه آسیب بدنی متوجه مسافر می گردد مشروط بر اینکه حادثه موجب خسارت در داخل هواپیما و یا حین عملیات پیاده یا سواره شدن رخ داده باشد.
ماده 18
متصدی حمل ونقل مسئول خسارتی است که درصورت انهدام یا مفقود شدن یا صدمه به لوازم شخصی ثبت شده یا کالا وارد می گردد. مشروط بر اینکه حادثه موجد خسارت حین حمل ونقل هوایی روی داده باشد.
2. از لحاظ بند اخیر الذکر – حمل ونقل هوایی شامل مدت زمانی است که طی آن لوازم شخصی یا کالا – خواه در یک فرودگاه در هواپیما و خواه در صورت فرود هواپیما در خارج از فرودگاه – در هر جای دیگر در اختیار متصدی حمل ونقل قرار داشته باشد.
3. مدت زمان حمل ونقل هوایی شامل آن قسمت از حمل ونقل که از طریق زمین، دریا و یا رودخانه در خارج از فرودگاه صورت می گیرد نمی باشد. مع الوصف اگر چنین حمل ونقلی در اجرای قرارداد حمل ونقل در اجرای قرار داد حمل ونقل به منظور بار گیری – تحویل یا انتقال کالا از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر انجام شود هرگونه خسارات وارده در حکم خسارتی خواهد بود که حین حمل ونقل هوایی وارد شده باشد.
ماده 19
متصدی حمل ونقل مسئول خسارتی است که از تأخیر در حمل ونقل هوایی مسافر، لوازم شخصی یا کالا ناشی می گردد.
ماده 20
1. درصورتی که متصدی حمل ونقل ثابت کند که خود و عاملین او کلیه تدابیر لازم را برای جلوگیری از بروز خسارت اتخاذ نموده اند یا آنکه اتخاذ چنین تدابیری برای او و عاملین او مقدور نبوده است مسئول نخواهد بود.
2. در مورد حمل بار و لوازم شخصی چنانچه متصدی حمل ونقل ثابت کنند که خسارات وارده ناشی از خطائی در امر خلبانی و هندلینگ (انجام خدمات مربوط به هواپیما در روی زمین) یا ناوبری بوده است و عاملین او کلیه تدابیر لازم را از هر حیث برای احتراز از خسارت معمول داشته اند مسئول نخواهد بود.
ماده 21
هر گاه متصدی حمل ونقل ثابت کند که خسارت وارده معمول خطای شخص خسارت دیده است دادگاه می تواند طبق مفاد قانون خود متصدی حمل ونقل را کلاً یا جزئاً از مسئولیت مبری می سازد.
ماده 22
1. در مورد حمل مسافر مسئولیت متصدی حمل ونقل برای هر مسافر به مبلغ یکصد و بیست پنج هزار فرانک محدود می گردد هرگاه دادگاهی که به قضیه رسیدگی می کند طبق قانون خود رأی دهد که خسارت به اقساط پرداخت گردد ارزش برابری اقساط مزبور نباید از 125000 فرانک تجاوز نماید مع الوصف با انعقاد قرارداد مخصوص بین متصدی حمل ونقل و مسافر می توان حدود مسئولیت بیشتری را توافق نمود.
2. در مورد حمل لوازم شخصی ثبت شده یا کالا – مسئولیت متصدی حمل ونقل درمورد هر کیلو گرم به مبلغ 250 فرانک محدود می گردد مگر آنکه فرستنده هنگام تحویل بسته به متصدی حمل ونقل ارزش ویژه ای اظهار نموده و در صورت لزوم وجه اضافی پرداخته باشد، در این صورت متصدی حمل و نقل موظف به پرداخت مبلغی است که میزان ارزش اظهار شده بیشتر نخواهد بود مگر آنکه ثابت کند که مبلغ مزبور از ارزش واقعی کالا به هنگام تحویل توسط فرستنده بیشتر است.
3. در مورد اشیائی که مسئولیت نگهداری آنها به عهده مسافر می باشد مسئولیت متصدی حمل ونقل از پنج هزار فرانک نسبت به هر مسافر تجاوز نمی کند.
4. مبالغ مذکور در فوق بر حسب فرانک فر انسه که معادل 5/65 میلیگرم طلا با عیار نهصد هزارم است محاسبه می شود و این مبلغ را می توان به هم ارز آن در پول رایج ملی تا نزد یکترین عدد صحیح (غیر کسری) تبدیل نمود.
ماده 23
– هر شرطی که ناظر به سلب مسئولیت متصدی حمل ونقل یا تعیین مبلغی کمتر از آنچه که در کنوانسیون حاضر مقررگردیده است باشد باطل و بلااثر خواهد بود ولی بطلان چنین شرطی موجب ابطال همه قرارداد که کما کان تابع مقررات این کنوانسیون خواهد بود نمی شود.
ماده 24
1. در موارد پیش بینی شده در موارد 18 و 19 این کنوانسیون دعوای جبران خسارت را، تحت هر عنوان منحصراً با توجه به شرایط و حدود مقرر در کنوانسیون حاضر می توان اقامه نمود.
2. مقررات بند فوق در موارد پیش بینی شده در ماده 17 نیز قابل اجراست بدون آنکه به حق اشخاصی که می توان اقامه دعوا کنند و یا به حقوق مربوط هر یک از آنها لطمه ای وارد سازد.
ماده 25
1. در صورتی که خسارت وارده ناشی از خلافکاری عمدی یا خطای متصدی حمل ونقل باشد که بنحوی که خطای مزبور طبق قوانین دادگاه رسیدگی کننده معادل با خلافکاری عمدی تلقی شود. متصدی حمل ونقل حق نخواهد داشت به مفاد کنوانسیون حاضر که مسئولیت او را سلب یا محدود می کند – استناد نماید.
2. همچنین در صورتی که خسارت به وسیله عاملین متصدی حمل ونقل که در حدود وظائف خود عمل می کند وارد گردد متصدی حمل ونقل از حق استناد به مفاد کنوانسیون حاضر محروم خواهد بود.
ماده 26
1. دریافت لوازم شخصی یا کالا – بدون آن که گیرنده نسبت به آن اعتراضی داشته باشد حاکی از این است که کالا بدون نقض و بر طبق سند حمل ونقل گیرنده تحویل شده است – مگر خلاف آن ثابت شود.
2. در صورت بروز خسارت، شحصی که لوازم یا کالا را دریافت می کند باید بلافاصله پس از مشاهده خسارت حداکثر ظرف سه روز برای لوازم شخصی و هفت روز برای کالا از تاریخ دریافت آنها به متصدی حمل ونقل شکایات نماید. در هر صورت شکوائیه باید حداکثر ظرف چهارده روز پس از تاریخ دریافت لوازم شخصی یا کالا به نام برده تسلیم شود.
3. شکایت باید کتباً روی بارنامه یا در برگ جداگانه و طی ضرب الاجلهای مقرر در فوق بعمل آید.
4. چنانچه در ضرب الاجلهای مقرر شکایتی بعمل نیاید اقامه دعوی علیه متصدی حمل ونقل بهیچوجه امکان نخواهد داشت به استثنای موردی که متصدی حمل و نقل مرتکب تقلب شده باشد.
ماده 27
در صورت فوت شخص مسئول – دعوی جبران خسارت در حدودی که در این کنوانسیون پیش بینی شده است علیه کسانی که قائم مقام قانونی اموال متوفی گردیده اند اقامه خواهد شد.
ماده 28
1. اقامه دعوی جبران خسارت باید به انتخاب خواهان در سرزمین یکی از طرفهای معظم متعاهد – در دادگاه محل سکونت متصدی حمل ونقل یا مقراصلی کار او یا یکی از شعبات اوکه قرارداد حمل ونقل در آنجا منعقد گردیده یا در دادگاه مقصد بعمل آید.
2. جریان دادرسی تابع قانون دادگاه رسیدگی کننده خواهد بود.
ماده 29
1. هرگاه ظرف دو سال از تاریخ ورود به مقصد یا از تاریخی که هواپیما می بایستی وارد می شد یا از تاریخی که حمل ونقل متوقف گردیده است اقامه دعوی به عمل نیاید حق مطالبه خسارات زایل خواهد شد.
2. طریق محاسبه مهلت مقرر طبق قوانین دادگاه رسیدگی کننده تعیین خواهد شد.
ماده 30
در مورد حمل ونقلی که مشمول بند سوم ماده 1 بوده و متوالیاً توسط چند متصدی حمل ونقل انجام گیرد هر متصدی حمل و نقل مسافر یا لوازم شخصی وی، تابع مقررات این کنوانسیون خواهد بود و در آن قسمت از قرارداد حمل ونقل که تحت نظارت او انجام می شود یکی از طرفهای قرارداد حمل ونقل تلقی خواهد شد.
2. در مورد حمل ونقلی که به ترتیب صورت گرفته باشد مسافر یا نماینده او فقط می تواند علیه متصدی حمل ونقل که هنگام بروز حادثه یا تأخیر عهده دار حمل ونقل بوده است اقامه دعوی نمایند. مگر آنکه متصدی حمل ونقل اول – طبق توافق صریح – مسئولیت تمام مسیر مسافرت را بعهده گرفته باشد.
3. در مورد لوازم شخصی یا کالا – فرستنده یا مسافر می توانند علیه نخستین متصدی حمل ونقل – و مسافر یا گیرنده که حق دریافت کالا از متصدی حمل ونقل را دارند می توانند علیه آخرین متصدی حمل ونقل اقامه دعوی نمایند و مضافاً هر یک از نامبردگان می توانند علیه متصدی حمل ونقلی که در زمان انهدام یا فقدان یا حدوث خسارت یا تأخیر عهده دار حمل ونقل بوده است اقامه دعوی نماید متصدیان حمل ونقل مزبور بالاتفاق یا بطور جداگانه در قبال مسافر یا فرستنده یا گیرنده کالا مسئول خواهند بود.
فصل چهارم – مقررات مربوط به حمل ونقل
ماده 31
1. در مورد حمل ونقل مختلفی که قسمتی از آن با هواپیما و قسمتی با هر وسیله حمل ونقل دیگر صورت گیرد مقررات کنوانسیون حاضر نسبت به آن قسمتی که با هواپیما انجام شده اعمال می گردد مشروط برآنکه شرایط حمل ونقل هوایی مندرج در ماده 1 رعایت شده باشد.
2. در مورد حمل ونقل مختلط – هیچیک از مقررات کنوانسیون حاضر مانع آن نخواهد بود که در اسناد حمل ونقل هوایی شرایطی قید کنند که به موجب آن مقررات کنوانسیون حاضر نسبت به حمل ونقلی که با سایر وسائل وسائل نقلیه انجام می شود مرعی گردد مشروط بر اینکه مقررات این کنوانسیون در مورد حمل ونقل هوایی رعایت شود.
فصل پنجم – مقررات عمومی و نهائی
ماده 32
قید هر شرط در قرارداد حمل ونقل و یا هر توافق خاص که از بروز خسارت حاصل شده باشد و طرفین بخواهند به استناد آن – چه از طریق تعیین قانون مورد عمل و چه از طریق تغییر مقررات مربوط به صلاحیت دادگاه – مفاد این کنوانسیون را نقض نمایند باطل و بلااثر خواهد بود. مع الوصف در مورد حمل بار قید شروطی راجع به حاکمیت – با توجه به مفاد این کنوانسیون مجاز است مشروط بر اینکه حکمیت در یکی از حوزه های تحت صلاحیت دادگاههای پیش بینی شده در بند اول ماده بیست وهشت به عمل آید.
ماده 33
هیچ یک از مفاد این کنوانسین مانع از آن نخواهد بود که متصدی حمل ونقل از انعقاد هر قرارداد حمل ونقل خوداری کند یا مقرراتی که با مفاد کنوانسیون حاضر مغایر نباشد وضع نماید.
ماده 34
حمل ونقل هوایی بین المللی که توسط مؤسسات ناوبری هوایی جهت پروازهای آزمایشی به منظور برقراری سرویس منظم هوایی صورت بگیرد و همچنین حمل ونقلی که در اوضاع و احوال فوق العاده و خارج از حدود فعالیت عادی متصدی حمل و نقل به انجام رسد مشمول مفاد این کنوانسیون نخواهد بود.
ماده 35
اصطلاح (روزها) که در این کنوانسیون بکار رفته شامل روزهای پیاپی است اعم از روزهای تعطیل یاغیر تعطیل.
ماده 36
کنوانسیون حاضر در یک نسخه واحد به زبان فرانسه تنظیم گردیده و در بایگانی وزارت امور خارجه لهستان نگهداری خواهد شد و دولت لهستان یک نسخه رونوشت گواهی شده آنرا برای دولت هر یک از طرفهای معظم متعاهد ارسال خواهد داشت.
ماده 37
1. این کنوانسیون باید به تصویب برسد و اسناد تصویب به بایگانی وزارت امور خارجه لهستان سپرده خواهد شد و وزارت مزبورمراتب را به اطلاع حکومت هر یک از طرفهای معظم متعاهد خواهد رساند
2. بلا فاصله پس از اینکه کنوانسیون حاضر به تصویب پنج معظم متعاهد برسد از نودمین روز پس از وصول پنجمین سند تصویب ، بین آنها به موقع اجرا گذارده خواهد شد و از آن پس بین طرفهای معظم متعادی که کنوانسیون را تصویب کرده باشند و طرف معظم متعادی که سند تصویب خود را تسلیم نماید از نودمین روز بعد از تسلیم سند تصویب، لازم الاجرا خواهد گردید.
3. دولت جمهوری لهستان موظف است که تاریخ اجرای کنوانسیون حاضر و نیز تاریخ تسلیم هر سند تصویب را به اطلاع دولت هر یک از طرفهای معظم متعاهد برساند.
ماده 38
1. این کنوانسیون پس از آنکه به مرحله اجرا در آید برای الحاق سایر دول مفتوح خواهد بود.
2. الحاق به کنوانسیون از طریق ارسال اطلاعیه ای به دولت جمهوری لهستان صورت خواهد گرفت و دولت مزبور مراتب را به هر یک از دول طرفهای معظم متعاهد اطلاع خواهد داد.
3. الحاق به کنوانسیون از نودمین روز پس از ارسال اطلاعیه به دولت جمهوری لهستان نافذ خواهد گردید.
ماده 39
1-هر یک از طرف های متعاهد می تواند با ارسال اطلاعیه ایی جهت حکومت جمهوری لهستان کنوانسیون را فسخ نماید حکومت مزبور بلافاصله مراتب را به اطلاع هر یک از طرف های متعاهد خواهد رسانید.
2- فسخ کنوانسیون 6 ماه پس از تاریخ اطلاعیه فسخ فقط در مورد فسخ کننده نافذ خواهد گردید.
ماده 40
1- هر یک از طرف های متعاهد می تواند در موقع امضا یا تسلیم سند تصویب یا اطلاعیه الحاق اعلام دارد که قبول کنوانسیون شامل کلیه یا هر یک از مستعمرات تحت الحمایه ها سرزمین های تحت قیومی ت یا هر هر سرزمین دیگری که تحت سلطه و حاکمیت یا اقتدار آن باشد یا هر سرزمین که تحت سیادت او است نخواهد بود.
2- بنابراین هر یک از طرف های متعاهد می تواند جداگانه به نام کلیه یا قسمتی از مستعمرات تحت الحمایه ها سرزمین های تحت قیومیت یا هر هر سرزمین دیگری که تحت سلطه و حاکمیت یا اقتدار او است یا هر سرزمین که تحت سیادت خود که طبق نخسین اطلاعیه وی مشمول این کنوانسیون نمی شوند متعاقبا به آن ملحق گردند.
3- هر یک از طرف های متعاهد می تواند با توحه به مفاد کنوانسیون حاضر جداگانه از طرف قسمتی از مستعمرات تحت الحمایه ها سرزمین های تحت قیومیت یا هر هر سرزمین دیگری که تحت سلطه و حاکمیت یا اقتدار او است یا هر سرزمین که تحت سیادت خود کنوانسیون حاضر را فسخ نماید. .
ماده 41
هر یک از طرف های متعاهد اختیار خواهد داشت لااقل دو سال پس از لازم الاجرا شدن کنونسیون به منظور بررسی اصلاحاتی که ممکن است در کنوانسیون مزبور به عمل آید تشکیل یک کنفرانس بین المللی را پیشنهاد نماید و بدین منظور باید با دولت جمهوری فرانسه جهت تشکیل چنین کنفرانسی تماس حاصل نماید.
کنوانسیون گوادالاخارا ــــ 18 سپتامبر1961
متمم کنوانسیون ورشو درمورد یکسان کردن برخی ازمقررات مربوط به حمل ونقل هوایی بین المللی که توسط شخص دیگری غیراز متصدی حمل ونقل طرف قرارداد انجام گردیده است. دول امضا کننده این کنوانسیون:
نظربه اینکه کنوانسیون ورشو مقرارت مربوط به حمل ونقل هوایی بین المللی توسط شخص غیرازطرف متعاهد قرارداد حمل و نقل را فاقد می باشد. ونظر به اینکه تدوین مقرراتی که شامل اینگونه موارد باشدمطلوب به نظرمی رسد.
نسبت به موارد زیرموافقت نمودند:
ماده 1- دراین کنوانسیون:
الف) منظوراز«کنوانسیون ورشو» کنوانسیون مربوط به یکسان کردن پاره ای از مقرارت مربوط به حمل ونقل هوایی بین المللی که در تاریخ 12 اکتبر1929 در ورشو به امضا رسیده یا کنوانسیون ورشو که درسال 1955 درلاهه اصلاح گردیده است بر حسب اینکه حمل ونقل موضوع بند(ب) مشمول کدام یک ازاین دوکنوانسیون باشد.
(ب) منظوراز« متصدی حمل ونقل طرف قرارداد» شخصی است که طرف قرارداد حمل و نقلی می باشدکه طبق مقررات کنوانسیون ورشو بین او و یک مسافر ویا فرستنده یا شخص که از طرف یک مسافر و یا فرستنده اقدام می کند انعقاد یافته است.
ج) منظوراز« عامل حمل ونقل» شخص است غیرازمتصدی حمل ونقل طرف قراردادکه طبق اختیاراتی که از طرف متصدی حمل و نقل طرف قرارداد به او اعطا گردیده عهده دار انجام تمام یاقسمتی ازحمل ونقل قراردادبه اواعطا گردیده عهده دارانجام تمام یا قسمتی تمام یا قسمتی از حمل ونقل مزبوردر بند(ب) می گردد، ولی ازلحاظ مقررات مندرج درکنوانسیون ورشودر مورد این قسمت متصدی حمل ونقل متوالی محسوب نمی شود. این اختیارات تازمانی که مدرکی مبنی بر لغوآن ارائه نشده به قوت خود باقی خواهدماند.
ماده 2
هرگاه عامل حمل ونقل عهده دارانجام تمام یاقسمتی ازحمل ونقل گرددکه طبق قرارداد مذکوردربند(ب) ازماده 1 تابع مقررات کنوانسیون ورشوباشد مادام که در این کنوانسیون به نحو دیگری مقرر نگردیده متصدی حمل ونقل طرف قرارداد و عامل حمل و نقل تابع مقررات کنوانسیون ورشوخواهند بود. بدین معنی که شخص اول نسبت به تمام حمل ونقل که درقرارداد درنظرگرفته شده وشخص دوم تنها درموردقسمتی که انجام آنرابه عهده دارد.
ماده 3
1- اعمال و قصورعامل حمل ونقل و مستخدمین وعاملین او ضمن انجام وظایف مربوط به حمل ونقلی که توسط عامل حمل و نقل انجام می گیردبه عنوان اعمال و قصور متصدی حمل و نقل طرف قراردادتلقی خواهد شد.
2- اعمال و قصور متصدی حمل و نقل طرف قرارداد و مستخدمین و عاملین او ضمن انجام وظایف مربوط به حمل و نقلی که توسط عامل حمل ونقل محسوب می گردد. معذالک این اعمال و قصور عامل حمل ونقل را مشمول مسئولیتی خارج از حدود و مقررات در ماده 22 کنوانسیون ورشو نخواهد کرد. هرنوع موافقنامه مخصوصی که طبق آن متصدی حمل و نقل طرف قرار داد عهده دار وظایفی گردد که در کنوانسیون مذکور یا هرنوع اظهارنامه خاصی در مورد ارزش کالا در مقصد مندرج درماده 22 کنوانسیون مزبور- در مورد عامل حمل ونقل نافذ نخواهد بود مگر آنکه با آن موافقت کرده باشد.
ماده 4
شکایات و یا دستوراتی که طبق مقررات کنوانسیون ورشو باید به متصدی حمل و نقل ابلاغ شود اعم از آنکه به متصدی حمل ونقل طرف قرارداد یا دستورات مذکور در ماده 12 کنوانسیون ورشو فقط هنگامی نافذ خواهد بود که به متصدی حمل و نقل طرف قرارداد خطاب شده باشد.
ماده 5
در مورد حمل و نقلی که توسط عامل انجام می گیرد هریک از مستخدمین یا عاملین او یا هر یک ازمستخدمین که در حدود وظایف خود عمل کرده است حق دارد ازحدود مسئولیتی که طبق این کنوانسیون شامل متصدی حمل و نقل می گردد که او مأموران است بهره مندگردد. مگر اینکه ثابت شود عمل وی به نحوی بوده است که طبق مقررات کنوانسیون ورشو نمی توان به حدود مسئولیت استناد نمود.
ماده 6
در مورد حمل و نقلی که به وسیله ی عامل حمل و نقل انجام گردیده است مبلغ کل غرامت قابل وصول از عامل مزبور و متصدی حمل و نقل طرف قرارداد و مستخدمین یا عاملین آنها که در حد وظایف خود عمل نموده اند نباید از حداکثر مبلغ غرامتی که ممکن است طبق این کنوانسیون پرداخت آن به عهده متصدی حمل ونقل طرف قرارداد یا عامل حمل و نقل گذاشته شود تجاوز نماید ولی هیچ یک ازاشخاص مذکور در این ماده مسئول پرداخت مبلغی بیش از میزانی که شامل وی می شود نخواهد بود.
ماده 7
در مورد حمل و نقلی که به وسیله ی عامل حمل و نقل انجام گرفته است شاکی مختار است علیه عامل مزبور یا متصدی حمل و نقل طرف قرارداد یا هر دو و یا هر یک جداگانه ادعای خسارت بنماید چنانچه ادعای خسارت فقط علیه یکی از متصدیان حمل و نقل در جریان محاکمات شود. نحوه عمل و نتایج آن تابع قانون دادگاهی خواهد بود که به دعوی رسیدگی می نماید.
ماده 8
هرگونه ادعای خسارت مذکور در ماده 7 این کنوانسیون باید به انتخاب شاکی یا در دادگاهی که طبق ماده 28 کنوانسیون ورشو می توان در آن علیه متصدی حمل و نقل طرف قرار داداقامه دعوی کرد و یا در دادگاهی که محل اقامت عامل حمل و نقل یا مقراصلی شغل او در حوزه قضائی آن واقع است بعمل آید.
ماده 9
1- در هر قید و شرایط قراردادی که متصدی حمل ونقل طرف قرارداد یا عامل حمل و نقل را از مسئولین که در این کنوانسیون تعیین گردیده مقرر نماید باطل و بی اثرخواهد بود ولی بطلان یک چنین شرایط موجب بطلان قرارداد که تابع مفاد و مقررات این کنوانسیون باقی خواهد ماند نمی گردد.
2- در مورد حمل و نقلی که توسط عامل حمل ونقل انجام گیرد بند فوق شامل مقررات مربوط به از بین رفتن یا خسارت ناشی از نقص ذاتی یا کیفی و معایب کالای حمل شده خواهد شد.
3- مشروط مذکور در یک قرارداد حمل و نقل و تمام توافقهای مخصوص که قبل از بروزخسارت منعقد شده باشد که به موجب آن طرفین بخواهند خواه با تعیین قوانین قابل اجرا وخواه با تغییرمقررات مربوط به صلاحیت دادگاه از مقررات این کنوانسیون تخلف نمایند- باطل و بی اثر است. معذالک درموردحمل ونقل کالا- شرط حکمیت در حدود کنوانسیون مجاز می باشد. و این درصورتی است که حکمیت درحوزه های قضائی دادگاه های حقوق وتعهدات موجود بین دو حمل کننده لطمه وارد سازد.
ماده 11
این کنوانسیون تا تاریخی که طبق مفاد پیش بینی شده در ماده 13 به مورد اجرا گذارده شود- جهت امضای دولی که در این تاریخ عضو سازمان ملل متحد و یا هریک ازسازمان های تخصصی باشند مفتوح خواهند ماند.
ماده 12
1- این کنوانسیون به تصویب دول امضاکننده خواهد رسید.
2- اسناد تصویب به حکومت ممالک متحده مکزیک سپرده خواهد شد.
ماده 13
1- هنگامی که پنج دولت امضاکننده کنوانسیون حاضر را تصویب نمودند نود روز پس از تاریخ تسلیم پنجمین سند تصویب بین دول مزبور به مورد اجرا گذارده خواهد شد. این کنوانسیون در مورد دومی که بعداً آنرا تصویب نمایند درنودمین روز پس از تسلیم سند تصویب آن به مورد اجرا گذاشته خواهد شد.
2- به محض لازم الاجراشدن کنوانسیون حاضر- حکومت ممالک متحده مکزیک آن را نزد سازمان ملل متحد و یا سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری به ثبت خواهد رسانید.
ماده 14
1- این کنوانسیون پس از آنکه به مورد اجراگذارده شده جهت الحاق هر یک ازدول عضوسازمان ملل متحد و یا هر یک از سازمان های تخصصی مفتوح خواهد ماند.
2- الحاق یک دولت یا تسلیم سند الحاق به حکومت ممالک متحده مکزیک گرفته و از نودمین روز پس از تاریخ تسلیم سند مزبور، نافذ خواهد بود.
ماده15
1- هردولت طرف متعاهدین کنوانسیون می تواند با تسلیم اطلاعیه ای به عنوان حکومت ممالک متحده مکزیک این کنوانسیون را فسخ نماید.
2- فسخ کنوانسیون شش ماده پس از تاریخ دریافت اطلاعیه فسخ توسط حکومت ممالک متحده مکزیک- نافذ خواهد بود.
ماده 16
1- هریک از دول متعاهد می تواندهنگام تصویب این کنوانسیون یا الحاق به آن ویا در هرزمان پس از آن تاریخ با تسلیم اعلامیه ای به حکومت ممالک متحده مکزیک اعلام نمایدکه این کنوانسیون در مورد هریک از سرزمین هایی که آن دولت مسئول روابط خارجی آن است تسری داده شود.
2- نود روز پس از تاریخ چنین اعلامیه ای توسط حکومت ایالات متحده مکزیک این کنوانسیون در مورد آن سرزمین ها تسری می یابد.
3- هریک از دول متعاهد می تواند فسخ این کنوانسیون را طبق مفاد ماده 15 در مورد یک یا کلیه سرزمین هایی که آن دولت مسئول روابط خارجی آنست، اعلام نماید.
ماده17
هیچ گونه رزرو(قیدوشرط) در مورد این کنوانسیون جایز نمی باشد.
ماده 18
حکومت ممالک متحده مکزیک موارد ذیل را به ایکائو وکلیه دول عضوسازمان ملل متحد و یا عضوسازمان های تخصصی اعلام خواهد نمود:
الف) کلیه ی امضاهای این کنوانسیون وتاریخ آن ها.
ب) تسلیم اسناد تصویب ویا الحاق و تاریخ آن ها.
ج) تاریخی که این کنوانسیون طبق بند(الف) ماده 13 به مورد اجرا گذارده خواهد شد.
د) دریافت هراطلاعات فسخ وتاریخ آن.
هـ) دریافت هراعلامیه یا اطلاعیه که طبق ماده 16 بعمل آید وتاریخ دریافت آن ها.
بنا به مراتب فوقالعاده امضا کنندگان ذیل با داشتن اختیارات قانونی این کنوانسیون را امضا نمودند. این کنوانسیون درتاریخ 18 سپتامبر1961 به زبان های انگلیسی وفرانسه واسپانیا در اسپانیولی در گوادالاخارا تنظیم گردیده وکلیه متون آن دارای اعتبار یکسان می باشد. در صورت بروز اختلاف متن فرانسه که کنوانسیون ورشو مورخ 12 اکتبر1929 به آن زبان نوشته شده معتبرخواهد بود. حکومت ممالک متحده مکزیک یک ترجمه رسمی ازکنوانسیون را به زبان روسی تهیه خواهد کرد. این کنوانسیون به حکومت ممالک متحده مکزیک سپرده خواهد شد و طبق ماده 11 جهت امضا مفتوح خواهد ماند وحکومت مزبور رونوشت های برابر اصل آن را برای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری وکلیه دول عضو سازمان ملل متحد یا هرعضو هر یک از سازمان های تخصصی ارسال خواهد داشت.
کنوانسیون فوق مشتمل بر یک مقدمه و هیجده ماده ملحق به قانون اجازه الحاق دولت ایران به کنوانسیون 12 اکتبر 1929 ورشو و پروتکل 28 سپتامبر1955 لاهه وکنوانسیون 18 سپتامبر 1961 گوادالاخارا و پروتکل8 مارس 1971 گواتمالا می باشد